Grzybica paznokci - dlaczego badania genetyczne ułatwiają leczenie?

Choć niektórzy uważają grzybicę jedynie za problem kosmetyczny, to niestety nie jest to prawdą. Nieleczona grzybica paznokci może prowadzić do przewlekłych i zakaźnych dermatomykoz, a także zwiększać ryzyko alergii.

Czym jest grzybica paznokci?

Grzybica paznokci (in. onychomikoza, z łac. onychomycosis) może dotyczyć zarówno stóp, jak i dłoni. Czynnikiem wywołującym zakażenie są dermatofity (najczęściej Trichophyton rubrum), grzyby z rodzaju Candida (grzyby drożdżopodobne) lub grzyby pleśniowe. W jaki sposób dochodzi do zakażenia? Grzyby chorobotwórcze mogą wytwarzać zarodniki, które są przenoszone z osoby chorej na innych ludzi, ale także ze zwierząt na człowieka. Do rozwoju grzybicy dochodzi najczęściej na skutek użycia przedmiotów należących do osoby zakażonej, takich jak odzież, obuwie lub meble. Szczególnie często dzieje się to w miejscach użyteczności publicznej, gdzie ludziom zdarza się chodzić bez butów- np. na basenie, siłowni lub szatni.

Do objawów grzybicy paznokci należą przebarwienia, zgrubienia i łamliwość paznokci. Warto jednak pamiętać, że mogą być one wywołane także przez inne choroby skóry i paznokci, dlatego zawsze w przypadku zaobserwowania tego typu zmian należy się udać do lekarza POZ lub dermatologa.

Grzybice stanowią ok. 20-40% przypadków wśród wszystkich chorób paznokci, z którymi pacjenci zgłaszają się do gabinetów lekarskich. Choroba najczęściej atakuje osoby dorosłe, a częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem. U osób starszych występuje gorsze ukrwienie płytki paznokciowej i jej wolniejszy wzrost, większe ryzyko urazów paznokci oraz częstsze występowanie chorób przewlekłych, zwiększających ryzyko grzybicy. Nie oznacza to jednak, że grzybica paznokci nie może pojawić się także u dzieci. Największe ryzyko zachorowania mają dzieci z zespołem Downa oraz te z obniżoną odpornością na zakażenia.

Kto jest najbardziej narażony na grzybicę paznokci?

Rozwój grzybicy paznokci może ułatwiać wcześniejsze uszkodzenie naskórka lub płytki paznokciowej, zwiększona wilgotność skóry, noszenie zbyt obcisłej, syntetycznej bielizny, a także obniżona odporność, np. na skutek cukrzycy lub przyjmowania leków, takich jak sterydy czy antybiotyki.

Z tego względu na zarażenie są narażone przede wszystkim osoby:

• z zaburzeniami hormonalnymi, chorobami autoimmunologicznymi i innymi zaburzeniami odporności,
• starsze, chorujące na cukrzycę, otyłość, niedokrwistość lub chorobę Raynauda,
• stosujące antybiotykoterapię, chemioterapię lub przyjmujące leki sterydowe,
• z uszkodzeniami naskórka, takimi jak oparzenia, czy mikrourazy oraz cierpiące na choroby skórne: łuszczycę, atopowe zapalenie skóry lub zaburzenia rogowacenia,
• chorujące wcześniej na grzybicę skóry lub korzystające często z publicznych saun, basenów i urządzeń sanitarnych.

Także w niektórych grupach zawodowych, ze względu na charakter pracy, ryzyko grzybicy paznokci jest podwyższone. Mowa tu np. o sportowcach, górnikach i wszystkich osobach pracujących w warunkach podwyższonej temperatury i wilgotności, szczególnie jeśli wykonują swoje obowiązki na stojąco i w ciężkim obuwiu.

Jakie objawy wskazują na grzybicę paznokci?

Do zmian, które mogą wskazywać na grzybicę paznokci zalicza się m.in.:

• utratę przejrzystości, przebarwienia i inne zmiany wyglądu płytki paznokciowej,
• nieregularne bruzdy i zagłębienia na powierzchni paznokcia,
• pogrubienie i wygięcie paznokcia (tzw. szponowatość) lub inne zniekształcenie paznokcia,
• nadmierną łamliwość i kruchość paznokci,
• oddzielanie się płytki paznokcia od łożyska, rozpoczynające się od jego brzegu,
• zapalenie wału paznokciowego,
• zaczerwienienie skóry wokół paznokcia ze zmianami grudkowymi i objawami jej łuszczenia (co może wskazywać na szerzenie się infekcji na otaczającą skórę).

Wystąpienie objawów na paznokciach może być poprzedzone wcześniejszym zainfekowaniem skóry, może się również zdarzyć, że grzybica paznokci dopiero z czasem rozszerzy się także na obszar otaczającej je skóry. Może to prowadzić do zaczerwienienia, łuszczenia i pękania skóry oraz pojawienia się grudek lub pęcherzyków. Chorobie może także towarzyszyć świąd, pieczenie, czy nieprzyjemny zapach. Niestety, grzybica paznokci ma tendencje do nawrotów, a sam przebieg choroby może trwać nieraz nawet przez kilka lat.

Przyczyny grzybicy paznokci

Bezpośrednią przyczyną grzybicy paznokci jest zakażenie jednym z mikroskopijnych grzybów, należących do grup:

• dermatofitów, wywołujących powierzchowne zakażenia skóry i jej przydatków, odpowiedzialnych za ok. 80% przypadków choroby. Do najczęściej spotykanych u pacjentów gatunków należą Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale i Trichophyton tonsurans.
• grzybów drożdżopodobnych, takich jak Candida albicans lub inne grzyby z rodzaju Candida, będących przyczyną ok. 20%-30% onychomikoz.
• grzybów pleśniowych, do których należą m.in. Scopulariopsis brevicaulis czy grzyby z rodzaju Aspergillus, odpowiadające za ok. 5-7% przypadków grzybicy paznokci.

Dlaczego rozpoznanie gatunku, który wywołał grzybicę paznokci jest ważne?

Nieleczona grzybica paznokci, nawet na początkowym etapie, nie ustępuje samoistnie. Wręcz przeciwnie- może zacząć rozprzestrzeniać się na sąsiednie paznokcie i skórę, prowadząc do powikłań, takich jak trwała utrata paznokcia lub rozwój bakteryjnej infekcji skóry, która może rozszerzyć się na inne obszary ciała, a nawet do krwioobiegu. U osób chorych na cukrzycę powikłania grzybicy paznokci mogą doprowadzić do konieczności amputowania palca lub stopy. Dlatego też, oprócz leczenia miejscowego, bardzo ważne jest ustalenie przyczyny grzybicy paznokci za pomocą badania mykologicznego lub genetycznego.

Na czym polegają badania diagnostyczne w kierunku grzybicy paznokci?

Badania diagnostyczne przy podejrzeniu grzybicy paznokci mają na celu identyfikację gatunkową drobnoustroju, który wywołał chorobę. Identyfikacja ta pozwala na rozróżnienie zakażeń dermatofitowych od innych niegrzybiczych chorób skóry i paznokci, takich  jak łuszczyca, bielactwo paznokci czy liszaj płaski oraz na dobranie właściwych leków przeciwgrzybiczych.

Podstawowym badaniem w diagnostyce infekcji grzybiczych jest badanie mykologiczne, dla którego alternatywę stanowią badania molekularne, wykrywające materiał genetyczny dermatofitów, pleśni i drożdży.

Badanie mykologiczne jest oparte na hodowli pobranego materiału na odpowiedniej pożywce, wykonaniu testów mikrobiologicznych i biochemicznych pozwalających na określenie gatunku grzyba oraz na ocenie lekooporności, aby sprawdzić, która terapia będzie najskuteczniejsza. Ograniczeniem tej metody jest przede wszystkim długi czas oczekiwania na wynik. Grzyby rosną powoli, więc rezultat badania jest dostępny dopiero po 2-3 tygodniach od momentu pobrania materiału. Dodatkowo wykonanie badania nie jest możliwe, jeśli pacjent zaczął już leczenie lub stosował miejscowe preparaty przeciwgrzybicze na własną rękę.

Alternatywą dla badania mykologicznego są testy genetyczne- wykrywające materiał genetyczny, czyli DNA lub RNA grzybów. Badanie molekularne w kierunku dermatomykoz pozwala na identyfikację kilkudziesięciu gatunków dermatofitów, drożdżaków i grzybów pleśniowych podczas pojedynczej analizy. Detekcja materiału genetycznego grzybów z użyciem diagnostyki molekularnej nie wymaga obecności żywych patogenów, dzięki czemu można zastosować martwe komórki, obecne na opiłkach paznokci. Jest to także metoda szybsza od klasycznych badań mikologicznych i nie wymagająca wcześniejszego przygotowania ze strony pacjenta. Badanie wykonywane z użyciem metod molekularnych nie wymaga odstawiania leków przeciwgrzybiczych. Takie badanie może być także realizowane w wygodnej formie wysyłkowej, umożliwiającej pobranie materiału w warunkach domowych, co niewątpliwie zwiększa komfort pacjenta. Badanie jest dostępne w e-sklepie  TUTAJ.

Leczenie grzybicy jest procesem trudnym i długotrwałym. Aby zwiększyć szanse na jego skuteczność, przed rozpoczęciem terapii warto określić dokładną przyczynę choroby. Identyfikacja patogenu będące przyczyną grzybicy pozwala na wdrożenie leczenia celowanego, gwarantującego najwyższą skuteczność i szybszy efekt terapii.