Jaką rolę w leczeniu otyłości pełnią badania genetyczne?

Kogo dotyczy problem otyłości?

Otyłość jest jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku, która staje się niestety coraz bardziej powszechna. Statystyki WHO wskazują, że problem nadmiernej masy ciała dotyczy obecnie ok. 2 miliardów ludzi na świecie, a liczba osób z nadwagą i otyłością z roku na rok rośnie. Problem dotyczy wielu osób dorosłych, a coraz częściej także i dzieci.

Polacy mają znaczny udział w tych niechlubnych statystykach. Według badań Światowej Organizacji Zdrowia należymy do najmniej aktywnych społeczeństw wśród krajów europejskich. Zaledwie 20% z nas regularnie uprawia sport, a aż 70% nie wykonuje żadnych ćwiczeń fizycznych! Problem nadwagi dotyczy już praktycznie co drugiego Polaka. Jednocześnie, zaledwie 39% z nas dostrzega we własnym otoczeniu problem nadwagi lub otyłości (zgodnie z wynikami badania MultiSport Index 2019).

Przy okazji Światowego Dnia Otyłości warto przypomnieć sobie, że nadwaga i otyłość prowadzą nie tylko do rozwoju wielu chorób, ale także do śmierci będącej ich konsekwencją. Według WHO choroby związane z nadwagą i otyłością są przyczyną blisko 2,5 miliona zgonów na świecie rocznie.

Do jakich chorób może prowadzić otyłość i nadwaga? 

Otyłość jest drugim, po paleniu papierosów, czynnikiem prowadzącym do rozwoju poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby nowotworowe, udar lub miażdżyca.

Szacuje się, że przyczynia się ona do powstawania:

• 40% przypadków nowotworów trzonu macicy i przełyku
• 25% nowotworów nerki i pęcherzyka żółciowego
• 10% nowotworów piersi.

Oprócz nowotworów, otyłość może prowadzić również do:

• cukrzycy typu II
• nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy i innych chorób układu krążenia
• chorób układu oddechowego, w tym do zespołu bezdechu sennego
• zaburzeń hormonalnych i związanych z nimi: insulinooporności, przedwczesnego dojrzewania, niedoboru hormonu wzrostu, zaburzeń miesiączkowania
• choroby stłuszczeniowej wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego i innych chorób układu pokarmowego
• zmian zwyrodnieniowych kości, stwardnienia kłębuszków nerkowych, stanów zapalnych i nadmiernej aktywacji układu immunologicznego
• problemów ze zdrowiem psychicznym
• znacznego obniżenia odczuwanej jakości życia
• zamierania zarodków u kobiet będących w ciąży.

Ryzyko wystąpienia tych schorzeń zależy od wielu czynników, m.in. od stopnia otyłości, wieku, dystrybucji tłuszczu w organizmie, przyrostu masy ciała, który nastąpił w wieku dorosłym, czy podejmowanej aktywności fizycznej. Warto wiedzieć, że nawet jeśli doszło już do pojawienia się jednej z chorób, wciąż jeszcze wiele można zrobić. Przebieg wielu dolegliwości ulega wyraźnej poprawie już w przypadku redukcji masy ciała o 10-15%, szczególnie jeśli towarzyszy jej aktywność fizyczna.

Czy otyłość należy leczyć? Dlaczego sama dieta nie wystarczy?

Aby leczenie otyłości było skuteczne, powinno być oparte na kompleksowych działaniach obejmujących: farmakoterapię, psychoterapię, leczenie dietetyczne, a niekiedy również leczenie chirurgiczne. Choć podstawowym zaleceniem jest wprowadzenie zmian w trybie życia, w tym stosowanej diety, to powinna być ona opracowana indywidualnie, uwzględniając stan zdrowia, uwarunkowania genetyczne i potrzeby danego pacjenta.

Leczeniem otyłości zajmują się specjaliści pracujący w poradniach chorób metabolicznych. Są to głównie lekarze diabetolodzy lub endokrynolodzy, do których wymagane jest skierowanie wystawione przez lekarza POZ lub innego specjalistę.

Odchudzanie prowadzone na własną rękę, bez konkretnego planu często kończy się niepowodzeniem. Głodówka, detoks, czy modne obecnie diety bezglutenowe lub bezlaktozowe nie są tak naprawdę wskazane u większości pacjentów. Nawet jeśli przynoszą jakiś skutek, to zazwyczaj jest on krótkoterminowy i nie prowadzi do zdrowej, trwałej redukcji masy ciała. Osoby z otyłością i nadwagą, które chcą zmniejszyć ryzyko związanych z nimi chorób powinny skorzystać z porady lekarskiej i odpowiedniej diagnostyki, która wskaże przyczyny leżące u źródła choroby.

Jednym z czynników, biorących udział w rozwoju nadwagi i otyłości są uwarunkowania genetyczne. Osoby, które posiadają niekorzystny wariant genu FTO, nazywanego genem podatności na otyłość mają od 30 do nawet 70% większe ryzyko zachorowania na otyłość, niż reszta populacji. Osoby te mają obniżoną zdolność odczuwania sytości po posiłku, w wyniku czego spożywają większe ilości jedzenia i częściej czują się głodne. Mają także wyższe ryzyko cukrzycy, stłuszczenia wątroby i chorób sercowo-naczyniowych oraz tendencje do wzrostu stężenia glukozy, cholesterolu i trójglicerydów we krwi.

Więcej informacji na temat genu FTO można znaleźć TUTAJ.

Aby sprawdzić, czy jest się w grupie podwyższonego ryzyka, wystarczy wykonać badanie genetyczne, pozwalające na określenie ryzyka otyłości i innych, związanych z nią chorób. Wynik badania pozwala na ułożenie spersonalizowanej diety, prowadzącej do redukcji masy ciała i zmniejszenia ryzyka wystąpienia ciężkich chorób w przyszłości. Badanie genu FTO jest obecnie dostępne stacjonarnie, w punktach pobrań Diagnostyki TUTAJ, jak również w wygodnej formie wysyłkowej, umożliwiającej pobranie materiału w komfortowych warunkach domowych: TUTAJ. Badania naukowe wykazują, że dzięki wprowadzeniu aktywności fizycznej można zmniejszyć wpływ genu FTO na masę ciała o ok. 30%. Jeżeli jeszcze dołożymy do tego zmiany w codziennym jadłospisie, to okazuje się, że odpowiednia profilaktyka jest w stanie zmniejszyć ryzyko chorób związanych z otyłością także u osób obciążonych niekorzystnymi wariantami genetycznymi. Dzięki poznaniu swoich negatywnych skłonności genetycznych pacjenci zyskują czas na wprowadzenie zmian w stylu życia, które mogą uchronić ich przed rakiem, udarem lub  chorobą serca.