Badania mikroflory jelitowej w diagnostyce stanu zdrowia przewodu pokarmowego

Dysbioza jelitowa, czyli brak równowagi pomiędzy bakteriami pożytecznymi a chorobotwórczymi, może zwiększać ryzyko wielu poważnych chorób, takich jak alergie, choroby zapalne jelit, a nawet nowotwory. Badanie mikroflory jelit pozwala na sprawdzenie jak wygląda skład mikrobiomu pacjenta i dobranie dla niego indywidualnie zaprojektowanej suplementacji i zaleceń dietetycznych.

Mikrobiota jelitowa

Mikrobiota jelitowa, czyli mikroorganizmy zasiedlające dolne odcinki przewodu pokarmowego, to tak naprawdę najliczniejsza grupa komórek występujących w ludzkim organizmie. Szacuje się, że liczba wszystkich mikroorganizmów bytujących w ludzkim ciele jest nawet 10-krotnie większa od liczby komórek eukariotycznych budujących tkanki i narządy. Mikrobiom, czyli geny kodowane przez materiał genetyczny tych mikroorganizmów przewyższa 100-krotnie liczbę genów obecnych w ludzkim DNA. Z tego względu mikrobiota coraz częściej bywa nazywana dodatkowym „narządem”, a jej rola w funkcjonowaniu organizmu jest przedmiotem coraz większej liczby badań naukowych. Obecnie wiadomo już, że mikroflora jelit odpowiada m.in. za prawidłowe działanie układu odpornościowego i układu nerwowego, ochronę nabłonka jelitowego przed uszkodzeniami, wchłanianie i metabolizm składników odżywczych oraz leków, a także syntezę niektórych witamin i składników bioaktywnych.

Skład mikrobioty jelit jest inny dla każdego człowieka i może zmieniać się w ciągu życia, m.in. na skutek nowych nawyków żywieniowych, stosowania antybiotykoterapii, wieku lub doświadczanego stresu. W momencie dysbiozy – sytuacji, gdy równowaga pomiędzy bakteriami chorobotwórczymi a pożytecznymi ulega zachwianiu, rośnie ryzyko chorób, takich jak nawracające infekcje, alergie, choroby autoimmunologiczne, nieswoiste choroby zapalne jelit, choroby skóry, czy zaburzenia psychiczne. 

Najlepszą drogą, aby osiągnąć optymalny skład mikrobiomu jelit, jest wykonanie badania jego składu i wprowadzenie indywidualnie opracowanej suplementacji (opartej na probiotykach) oraz zmiany stylu życia, przede wszystkim w zakresie stosowanej diety. Badanie mikroflory jelitowej pozwala na zdiagnozowanie źródła zaburzeń pracy układu pokarmowego o podłożu nieimmunologicznym (np. w zespole jelita drażliwego) oraz na wykrycie ewentualnych zaburzeń procesów trawiennych i analizę stanu śluzówki jelita i związanego z nią układu odpornościowego. 

Mikrobiom jelitowy – charakterystyka

Co to jest mikrobiom jelitowy?

Przewód pokarmowy stanowi naturalne siedlisko życia dla wielu mikroorganizmów. Szacuje się, że w jelitach żyje w przybliżeniu ok. 10¹⁴ komórek bakterii, wśród których rozpoznano już ponad 1000 różnych gatunków. Mikroflora ta wykształca się w pierwszych dniach życia, a na jej skład w dużym stopniu wpływa to, w jaki sposób dziecko przychodzi na świat. Poród naturalny sprzyja kolonizacji przez bakterie z gatunków Lactobacillus i Prevotella, bytującymi w drogach rodnych matki, natomiast cięcie cesarskie jest związane z nadreprezentacją bakterii pochodzących ze skóry- z gatunków Staphylococcus i Propionibacterium. W ciągu kolejnych 3-4 lat życia dziecka skład mikrobiomu zaczyna się stabilizować, a później pozostaje już zasadniczo stały, o ile nie wpłyną na niego czynniki środowiskowe. 

Do dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikrobiomu może dochodzić na skutek naturalnych procesów starzenia się organizmu, długotrwałej antybiotykoterapii, ale przede wszystkim w wyniku nieprawidłowej diety. Stan ten może przyczyniać się do rozwoju chorób zapalnych jelit, np. choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zespołu jelita drażliwego, do chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto, celiakia, stwardnienie rozsiane, czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), do nawracających infekcji, chorób skóry oraz zaburzeń psychicznych i neurologicznych- depresji, schizofrenii, autyzmu, a nawet choroby Alzheimera.

Jaką rolę pełni mikrobiom jelitowy?

Mikroorganizmy bytujące w jelitach można zasadniczo podzielić na trzy podstawowe grupy: bakterie pożyteczne, oportunistyczne (wywołujące zakażenia jedynie u osób z obniżoną odpornością) i chorobotwórcze. U osób zdrowych grupy te pozostają ze sobą w równowadze, dzięki czemu mikroflora jelitowa jest w stanie prawidłowo pełnić swoje funkcje, takie jak: 

• regulowanie działania komórek układu immunologicznego,
• zwiększanie odporności organizmu, poprzez hamowanie namnażania się szkodliwych patogenów i unieszkodliwianie ich za pomocą wydzielanych toksyn,
• ochrona błony śluzowej jelit przed uszkodzeniami,
• wspomaganie prawidłowego trawienia i wchłaniania substancji odżywczych,
• zwiększanie przyswajalności składników mineralnych i elektrolitów, takich jak sód, potas, magnez, czy wapń,
• udział w wytwarzaniu korzystnych dla organizmu krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA),
• udział w syntezowaniu niektórych witamin, takich jak witaminy z grupy B i witamina K.

Dzięki obecności rozbudowanej flory bakteryjnej jelita są nie tylko najdłuższą częścią układu pokarmowego, ale także największym organem biorącym udział w budowaniu odporności organizmu. Mikrobiom odgrywa także ogromną rolę w wymianie informacji pomiędzy jelitami a mózgiem. Bakterie występujące w jelitach są w stanie przekazywać bodźce do mózgu, wpływając tym samym na zdrowie psychiczne i samopoczucie. Mózg może również wysyłać do jelit sygnały kontrolujące ich funkcjonowanie i regulujące wydzielanie enzymów.

Na czym polegają badania mikroflory jelitowej?

Badanie mikroflory jelit pozwala na precyzyjne ustalenie, jak wygląda profil bakterii u danego pacjenta, które typy bakterii przeważają, jak duża jest różnorodność mikrobiomu oraz jaki jest procentowy udział poszczególnych frakcji, ważnych dla funkcjonowania organizmu (np. bakterii produkujących witaminy z grupy B, bakterii zaangażowanych w produkcję serotoniny, czy też bakterii chroniących barierę jelitową). Do wyniku badania dołączona jest jego opisowa interpretacja, w której zawarte są informacje na temat tego, które z parametrów są obniżone, a które podwyższone i czym może to skutkować. Raport zawiera także analizę dotyczącą wpływu prowadzonego przez pacjenta stylu życia i stosowanej obecnie diety na skład mikrobiomu oraz zalecenia dotyczące tego, co należy w nich zmienić, aby poprawić kondycję mikroflory jelitowej. 

Wynik badania pozwala na przygotowanie indywidualnie zaprojektowanej probiotykoterapii, przyczyniającej się do przywrócenia stanu równowagi w mikrobiomie pacjenta. Probiotyki są to doustne preparaty zawierające w sobie wyselekcjonowane szczepy drobnoustrojów, wywierających korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Terapia probiotyczna wykazuje najskuteczniejsze działanie, jeśli wybór stosowanego szczepu bakteryjnego, dobór dawki oraz czasu trwania terapii jest dopasowany do rzeczywistego stanu mikroflory jelitowej pacjenta.

Jak przebiega badanie mikroflory jelit?

Test NANOBIOME jest oparty na analizie mikrobiomu jelit, czyli pełnego zbioru genów wszystkich bakterii bytujących w jelicie. Materiałem do badania jest próbka kału, pobierana przez pacjenta w warunkach domowych, do specjalnego zestawu pobraniowego. Do wykonania badania wykorzystywana jest nowoczesna technika sekwencjonowania nanoporowego, nazywana inaczej technologią długich odczytów. Dzięki temu możliwe jest rozróżnienie nawet blisko ze sobą spokrewnionych gatunków bakterii. 

Badanie genetyczne NANOBIOME pozwala na uzyskanie najbardziej szczegółowych informacji na temat składu mikrobioty jelitowej. 

Kto powinien wykonać badanie mikrobiomu jelit?

Badanie mikrobiomu jelit wykonuje się najczęściej u pacjentów zmagających się z takimi dolegliwościami jak:

• utrata odporności i nawracające infekcje,
• bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki i inne objawy związane z zaburzeniami w pracy jelit,
• objawy nietolerancji pokarmowych,
• objawy zespołu jelita nadwrażliwego lub innych nieswoistych chorób zapalnych jelit,
• objawy towarzyszące chorobom autoimmunologicznym, takim jak choroba Hashimoto, celiakia, stwardnienie rozsiane, czy reumatoidalne zapalenie stawów,
• zaburzenia nastroju, złe samopoczucie psychiczne, problemy z koncentracją, bezsenność, apatia, brak energii.

Wśród czynników, zwiększających prawdopodobieństwo dysbiozy, przy których warto wykonać badanie mikroflory jelit wymienia się natomiast:

• antybiotykoterapię i długotrwałe stosowanie innych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub inhibitorów pompy protonowej,
• niewłaściwą dietę, ubogą w błonnik i opartą na produktach wysoko przetworzonych,
• palenie papierosów i picie alkoholu,
• silny, chroniczny stres.