CA 125
CA 125. Marker raka jajnika. Oznaczany w surowicy jest przydatny w ocenie skuteczności leczenia i wykrywanie nawrotów choroby. Wchodzi w skład algorytmu oceny ryzyka raka jajnika: ROMA.
CA 125 (z ang. carcinoma antigen 125, carcinoma antigen 125) jest markerem raka jajników, użytecznym w ocenie skuteczności leczenia, w wykrywaniu nawrotów i prognozowaniu czasu przeżycia chorych. Stężenie CA 125 w surowicy koreluje z wielkością zmiany nowotworowej. Jest również przydatny w wykrywaniu endometriozy. Rak jajnika stanowi ok. 4 % wszystkich nowotworów u kobiet, w Polsce notuje się ponad 3300 przypadków rocznie. Jest szczególnie niebezpieczny z powodu braku specyficznych objawów. CA 125 jest wykrywany w surowicy krwi chorych. Identyfikowany jest w 80% przypadków późnych stadiów (III i IV stopień) nieśluzowych raków jajnika i 50% raków śluzowych, nowotworów zawierających komórki podobne do nabłonka gruczołowego szyjki macicy (wyróżnia się 25 głównych typów nowotworów jajnika). Podniesiony poziom CA 125 stwierdzany jest ponadto w przypadkach raka trzustki, płuca, żołądka i w chłoniakach, w stanach fizjologicznych: w ciąży, w trakcie miesiączki i w połogu oraz w niezłośliwych stanach patologicznych, jak endometrioza, zapalenie jajowodu, mięśniaki macicy, zapalenie osierdzia, niewydolność wątroby, sarkoidoza, choroby tkanki łącznej. Pomiar raku jajnika CA 125 stosowany jest w monitorowaniu chemioterapii chorych, z podniesionym stężeniem markera przed wdrożeniem leczenia operacyjnego i chemioterapii. Spadek poziomu CA 125 w trakcie kolejnych cykli chemioterapii sugeruje jej skuteczność, brak zmian lub wzrost stężenia oznacza zazwyczaj niedoszczętny zabieg chirurgiczny lub przerzuty. Oznaczanie CA 125 w badaniach przesiewowych w kierunku raka jajnika nie jest zalecane z powodu jego ograniczonej specyficzności. Ponieważ równoczesna ocena kilku markerów nowotworowych jest silniejsza diagnostycznie od wyników oznaczeń pojedynczych markerów, tworzone są zestawy oznaczeń posiadających wspólnie większą czułość diagnostyczną. CA 125 wchodzi w skład algorytmu oceny ryzyka raka jajnika – ROMA, uwzględniającego oznaczenia CA 125 i HE4 (ang. human epididymis protein 4) oraz dane związane ze statusem hormonalnej badanej (badanie 198). Biochemicznie, CA 125 inaczej mucyna 16 jest dużą glikoproteiną o masie 1000 kDa, występującą w kilku formach, o nieznanej funkcji biologicznej.