Niepłodność a bezpłodność - czym się od siebie różnią?

Co to jest niepłodność i bezpłodność?

O tym czym jest bezpłodność i niepłodność mówią definicje opracowane przez Światową Organizację Zdrowia, czyli WHO. Z niepłodnością mamy do czynienia wtedy, gdy dana para nie może począć dziecka, pomimo regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych przez okres 12 miesięcy. Niepłodność jest jednak stanem odwracalnym- dzięki znalezieniu jej przyczyn i wprowadzeniu odpowiedniego leczenia, para może zyskać szansę na posiadanie biologicznego potomstwa.

O bezpłodności mówimy wtedy, gdy u kobiety lub mężczyzny występuje trwała niezdolność do zostanie rodzicem, z którą współczesna medycyna nie jest sobie jeszcze w stanie poradzić. Pary dotknięte bezpłodnością mogą zostać rodzicami wyłącznie za pomocą adopcji lub zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro) z wykorzystaniem komórek pochodzących od dawców.

Na czym polega różnica między bezpłodnością a niepłodnością?

Według WHO niepłodność należy do grupy współczesnych chorób społecznych, obok schorzeń takich jak cukrzyca, choroby układu krążenia, reumatyzm czy AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności). Problem ten dotyka obecnie nawet 15-20% par, które starają się o potomstwo.

Niepłodność może pojawić się na różnych etapach rozwoju rodziny. Z tego powodu dzieli się ja na dwa typy: niepłodność pierwotną, ujawniającą się podczas starań o pierwszą ciążę oraz niepłodność wtórną, jeśli problemy pojawiają się u pary, która ma już dzieci.

Niepłodność można jednak skutecznie leczyć. Dzięki terapii hormonalnej lub operacji chirurgicznej, wiele par ma szansę na to, aby zostać biologicznymi rodzicami swojego potomstwa. W przypadku, gdy metody leczenia nie przynoszą spodziewanych rezultatów, możliwe jest także skorzystanie z metod wspomaganego rozrodu, takich jak inseminacja czy in vitro (z użyciem komórek pozyskanych od obojga partnerów).

Pary za zdiagnozowaną bezpłodnością nie mają żadnej możliwości na posiadanie biologicznego potomstwa. W ich przypadku jedynym rozwiązaniem pozostaje adopcja lub skorzystanie z pomocy dawców plemników i komórek jajowych.

Jakie czynniki odpowiadają za problemy z płodnością?

Bezpłodność oraz niepłodność może wynikać z wielu różnych przyczyn. U bezpłodnych kobiet może to być np. wada w budowie macicy lub innych narządów rozrodczych, wygaśnięcie czynności jajników i przedwczesna menopauza. Bezpłodność u mężczyzn może być skutkiem nieprawidłowej budowy narządów rozrodczych lub choroby przebytej w dzieciństwie (np. świnki). U obu płci za bezpłodność mogą odpowiadać czynniki genetyczne- takie jak nieprawidłowa liczba chromosomów czy mutacje wpływające na produkcję hormonów płciowych, a także choroby nowotworowe i towarzyszące im leczenie (chemioterapia lub radioterapia).

Źródłem niepłodności u kobiet są m.in.: nieprawidłowości w budowie narządów rozrodczych (o ile możliwe jest ich wyleczenie), zaburzenia hormonalne, infekcje intymne, polipy, zrosty i choroby takie jak endometrioza, a także czynniki genetyczne. Do przyczyn niepłodności męskiej zalicza się natomiast: obniżoną liczebność i ruchliwość plemników, choroby jąder, zaburzenia hormonalne, choroby genetyczne, infekcje intymne, choroby i urazy przebyte w dzieciństwie, a także wcześniejsze zabiegi chirurgiczne. U obu płci na zwiększone ryzyko niepłodności wpływają czynniki, takie jak: palenie tytoniu, picie alkoholu, stres, stosowanie sterydów i niektórych leków, wyczynowe uprawianie sportu, narażenie na metale ciężkie, organiczne środki chemiczne i promieniowanie, a także choroby układowe, takie jak cukrzyca, choroby tarczycy lub niedokrwistość.

Przeczytaj także: Rak jądra czynniki ryzyka, przyczyny i profilaktyka.

Jak powinna przebiegać diagnostyka niepłodności u pary?

Proces diagnozowania pary z niepłodnością powinien obejmować wizyty u specjalistów z różnych dziedzin i być koordynowany przez lekarza prowadzącego, którym jest zazwyczaj ginekolog-położnik. Osoby borykające się z trudnościami w poczęciu dziecka mogą wymagać konsultacji u endokrynologa, psychologa, chirurga czy genetyka.

Diagnostyka niepłodności obejmuje zwykle kilka etapów, takich jak:

• wywiad lekarski, służący zebraniu informacji na temat objawów i czasu trwania niepłodności, historii przebytych chorób i zabiegów operacyjnych, stylu życia czy aktywności seksualnej,
• badanie narządów rodnych- fizykalne i/lub obrazowe  (np. za pomocą USG), które pozwala na wykrycie zmian takich jak: polipy, gruzy i zrosty,
• badania laboratoryjne– w celu oceny poziomu wybranych hormonów (FSH, LH, TSH, prolaktyny, AMH),
• badania określające nosicielstwo wirusów i bakterii, o których pisaliśmy m.in. tutaj,
• badanie nasienia,
• badania genetyczne.

Badania genetyczne są zalecane przede wszystkim tym osobom, w rodzinie których występowały przypadki chorób genetycznych, a także wszystkim parom, u których wykluczono inne przyczyny niepłodności. Wyniki badań genetycznych pozwalają nie tylko na ustalenie przyczyn niepłodności, ale również na stwierdzenie, czy zmiany w materiale genetycznym mogą prowadzić do groźnych chorób genetycznych i czy mogą być przekazane potomstwu. Genetyczna diagnostyka niepłodności ma również znaczenie przy kwalifikacji danej pary do zabiegów wspomaganego rozrodu, w tym do zapłodnienia metodą in vitro.

Więcej informacji o diagnostyce niepłodności można znaleźć m.in. w tym artykule.

W jaki sposób można leczyć niepłodność?

Leczenie niepłodności to złożony proces, którego przebieg zależy od indywidualnych potrzeb konkretnej pary. W zależności od przyczyny, niepłodność może być leczona m.in. za pomocą terapii hormonalnej lub farmakologicznej oraz leczenia inwazyjnego, obejmującego interwencję chirurgiczną. Ważnym elementem procesu terapii jest także edukacja partnerów na temat zdrowego trybu życia oraz czynników, które mogą negatywnie wpływać na ich płodność. Dzięki takiemu wieloaspektowemu podejściu szanse danej pary na ciążę mogą znacząco wzrosnąć.

Pacjenci, którzy wykonywali badania genetyczne powinni pamiętać, aby interpretacja ich wyników była prowadzona przez specjalistę z zakresu genetyki klinicznej, doświadczonego w leczeniu par z niepłodnością o podłożu genetycznym. Warto także wiedzieć, że negatywny wynik badań genetycznych nie musi oznaczać braku szansy na posiadanie potomstwa. Konsultacja z genetykiem pozwala na opracowanie planu leczenia i dalszych kroków, które powinni wykonać potencjalni rodzice.