FT4

Badanie służy do diagnostyki i monitorowania leczenia chorób tarczycy. Wzrost stężenia FT4 towarzyszy nadczynności, a spadek – niedoczynności tarczycy. Pomiar stężenia FT4 wykonywany jednocześnie z pomiarem TSH (hormonu tyreotropowego przysadki) stanowi podstawę diagnostyki stanu czynnościowego tarczycy. FT4 jest niezwiązaną z białkami frakcją osoczową tyroksyny (T4) –  głównego hormonu wytwarzanego i wydzielanego przez tarczycę, który w 99,95% związany jest z białkami nośnikowymi.  Najważniejszymi białkami transportującymi T4 jest globulina wiążąca tyroksynę (TBG) i albumina wiążąca tyroksynę. T4 nie wykazuje większej aktywności biologicznej i pełni funkcję prohormonu, który w tkankach obwodowych przekształcany jest w trijodotyroninę (T3). Jej wolna frakcja (FT3) wykazuje aktywność biologiczną w stosunku do komórek docelowych. Stężenie FT4 jest silniej skorelowany z stanem metabolicznym  tarczycy niż stężenie całkowitej T4 (T4 i FT4 łącznie), gdyż wahania stężenia TBG  i jej zdolności do wiązania T4 mogą maskować istotne zmiany poziomu T4, wynikłe  bezpośrednio ze stanu czynnościowego tarczycy. Poziom FT4  jest  stabilniejszy  niż T4, a jego wahania mieszczą się w węższym zakresie. Algorytm postępowania diagnostycznego w chorobach tarczycy zakłada wstępne oznaczenie FT4 łącznie z TSH. Zmiana stężeń TSH wyprzedza zmianę stężeń FT4, a amplituda zmian jest kilkadziesiąt razy większa. Dalsze ambulatoryjne różnicowanie chorób tarczycy polega na oznaczeniu FT3 łącznie z TRH (hormon uwalniający TSH). Wyniki uzyskane tymi testami pozwalają na diagnozę i różnicowanie nadczynności/ niedoczynności tarczycy: pierwotnej (związanej ze zmianami w obrębie gruczołu) i wtórnej (związanej z regulacją przez przysadkę/podwzgórze) oraz subklinicznej postaci nadczynności. Leczenie heparyną frakcjonowaną lub niefrakcjonowaną może spowodować rzekomy wzrost stężenia wolnych hormonów tarczycy, wskutek wypierania hormonów z ich połączeń z białkami, w odpowiedzi na zwiększenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych. Ze względu jednak na zróżnicowane osobniczo nasilenie stężenia kwasów tłuszczowych, nieprawidłowe stężenia wolnych hormonów tarczycy obserwuje się tylko u niektórych leczonych heparyną. Przy podejrzeniu choroby tarczycy, u osób leczonych heparyną próbkę krwi najlepiej pobierać przed podaniem kolejnej dawki heparyny. Dla uniknięcia interferencji ze strony heparyny, u osób leczonych heparyną zamiast wolnych hormonów: FT3 i FT4 można wykonać pomiary hormonów całkowitych: T3 i T4, których wyniki są od wpływu heparyny niezależne.