Kwas foliowy

 Oznaczenie stężenia kwasu foliowego (folianu) wykonuje się w celu diagnostyki jego niedoborów oraz rozpoznania przyczyn i leczenia anemii (niedokrwistości) . Kwas foliowy i witamina B12 są istotne dla hematopoezy, a ich  deficyty w erytrocytach pozostają ze sobą w związku. W surowicy, niedoborowi  witaminy B12 zazwyczaj towarzyszy prawidłowe lub podniesione stężenie kwasu foliowego, natomiast w erytrocytach stężenie kwasu foliowego jest często również za niskie. Ponieważ poziom krążącego kwasu foliowego zależy od diety, nie jest miarodajnym wskaźnikiem tkankowych zapasów kwasu i dlatego równocześnie z pomiarem kwasu foliowego w surowicy lub osoczu należy wykonać pomiar w krwinkach czerwonych.

Wskazaniem do wykonania badania jest: niedokrwistość megaloblastyczna, długoterminowa terapia lekami przeciwpadaczkowymi, zwiększone ryzyko wystąpienia niedoboru (ciąża, laktacja, połóg, dializy, alkoholizm, przewlekłe choroby wątroby, choroby nowotworowe, łuszczyca). Niedobory kwasu foliowego, będące wynikiem braków żywieniowych, wiążą się często z przyzwyczajeniami dietetycznymi. Przykładowo, gotowanie powoduje utratę folianu ze względu na jego wrażliwość na temperaturę. Niewystarczające spożycie kwasu foliowego prowadzi do obniżenia jego stężenia najpierw w surowicy, a następnie w erytrocytach, skutkująć wzrostem stężenia homocysteiny i zmianami megaloblastycznymi w szpiku i innych tkankach. Niedobór w trakcie ciąży może doprowadzić do wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka czy opóźnionego rozwoju płodu.
Źródłem kwasu foliowego w diecie są: wątroba, szpinak, warzywa o ciemnozielonych liściach, rośliny strączkowe, sok pomarańczowy oraz suplementy diety. Dostępność witaminy z naturalnych źródeł jest różna i zależna od stopnia uwolnienia ze struktur komórkowych w trakcie trawienia. Wchłanianie suplementowanego kwasu foliowego dochodzi nawet do 100%.

Kwas foliowy występuje we krwi jako 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF) w połączeniu z albuminą (słabe wiązanie), lub w niewielkiej ilości, z białkiem wiążącym foliany (o dużym powinowactwie). Metabolizm 5-MTHF istotnie zależy od witaminy B12 –  w przypadku jej niedoboru nie jest on przekształcany do THF niezbędnego w wielu reakcjach chemicznych. Podstawową funkcją fizjologiczną kwasu foliowego jest jego udział w syntezie składników DNA i RNA, przemianach homocysteiny do metioniny i s-adenozylometioniny, wytwarzaniu neurotransmiterów, białek i lipidów błon komórkowych.