Profilaktyka raka piersi- czy samobadanie piersi to wszystko co możesz zrobić?

Podstawową metodą, która pozwala na wykrycie nowotworu, a przy okazji jest bezpłatna i dostępna dla każdej kobiety, jest samobadanie piersi. Kobiety, które regularnie badają swoje piersi są w stanie wykryć guzki lub zgrubienia, których wielkość nie przekracza 1-2 cm. Pacjentki z nowotworami piersi o średnicy mniejszej niż 2 cm i nie dającymi przerzutów do węzłów chłonnych mają bardzo duże szanse na całkowite wyleczenie. Jak często należy badać piersi? Kiedy i w jaki sposób wykonywać samobadanie piersi? Jakie zmiany mogą świadczyć o nowotworze piersi? To pytania, na które odpowiadamy w poniższym artykule.

Jak powstaje rak piersi?

Rak piersi wywodzi się z komórek nabłonkowych gruczołu piersiowego, które ulegają transformacji nowotworowej i zaczynają bardzo szybko się dzielić. Powstający w ten sposób guz nowotworowy rozwija się najpierw miejscowo- w obrębie gruczołu piersiowego, a następnie zaczyna przerzutować do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (płuc, kości, wątroby). Zarówno sposób leczenia, jak i rokowania pacjentki zależą od tego w jakim stadium jest wykrywana choroba. Stopień zaawansowania nowotworu piersi jest określany na podstawie tego jaki jest rozmiar guza, ile węzłów chłonnych jest przez niego zajętych oraz jaka jest liczba i lokalizacja przerzutów.

Co zrobić, żeby uniknąć choroby? Czy profilaktyka raka piersi jest w ogóle możliwa?

Czy można zrobić coś, aby mieć pewność, że nie zachoruje się na raka piersi? Tak naprawdę jedyną metodą, która ma w tym zakresie udowodnioną skuteczność jest operacyjne usunięcie obu piersi, czyli prewencyjna mastektomia, na którą decydują się niektóre z kobiet obciążone czynnikami genetycznymi i bardzo dużym ryzykiem zachorowania. Jednak w przypadku osób bez predyspozycji genetycznych możliwości profilaktyki pierwotnej są dużo bardziej ograniczone.

Do czynników, które są związane z podwyższonym ryzykiem raka piersi zalicza się m.in.:

• wiek w przedziale 50-69 lat,
• wczesne rozpoczęcie miesiączkowania (przed 12 r.ż),
• późną menopauzę (po 55 r.ż.),
• bezdzietność i brak karmienia piersią lub urodzenie pierwszego dziecka po 35. r.ż,
• występowanie raka piersi lub jajnika u najbliższych krewnych,
• czynniki genetyczne- mutacje w genach BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2, NBN, CDKN2A,
• wieloletnie stosowanie hormonalnej terapii zastępczej lub antykoncepcji hormonalnej,
• spożywanie alkoholu,
• nieprawidłową dietę,
• nadwagę i otyłość.

Choć możemy zadbać o to, aby prowadzić zdrowy tryb życia, dbać o dietę i uprawiać sport, a zamiast pigułek antykoncepcyjnych stosować inne metody zapobiegania ciąży, to jednak większość z tych czynników jest niezależna od naszej woli, bądź też trudna do zmodyfikowania. Niestety, w przypadku raka piersi tzw. profilaktyka pierwotna ma jedynie ograniczone znaczenie.

Inaczej jest jednak w przypadku profilaktyki wtórnej, czyli wczesnego wykrywania choroby. Rak piersi, który jest rozpoznany w stadium początkowym, gdy średnica guza nie przekracza 2 cm, a zmiany są ograniczone wyłącznie do gruczołu piersiowego daje pacjentkom aż 90-100% szans na pełne wyleczenie! Kobiety z takim rozpoznaniem dużo częściej kwalifikują się także do leczenia oszczędzającego pierś – bez konieczności wykonywania całkowitej mastektomii.

Warto przy tym pamiętać, że w takim stadium rak piersi rzadko kiedy daje jakiekolwiek wyraźne objawy. Aby zdążyć go wykryć na początkowym etapie rozwoju należy dbać o regularne wykonywanie badań profilaktycznych: samobadania piersi oraz badań obrazowych: mammografii i USG piersi.

W przypadku kobiet obciążonych rodzinnym występowaniem raka piersi lub jajnika zalecane jest także wykonywania profilaktycznych badań genetycznych, przynajmniej w kierunku mutacji w genach BRCA1 i BRCA2.

Zadbaj o swoje zdrowie i przebadaj się w kierunku predyspozycji do wystąpienia nowotworu piersi. Badanie Rak piersi i/lub jajnika (BRCA1, BRCA2) oraz badanie wysyłkowe można zakupić w e-sklepie 10% taniej z kodem PAZDZIERNIK. Akcja profilaktyczna obowiązuje do 31.10.2022.

Dlaczego samobadanie piersi jest tak ważne w profilaktyce raka piersi?

Dzięki badaniom statystycznym wiemy, że aż 80% guzków i innych zmian w piersiach jest wykrywanych przez kobiety lub ich partnerów. Szanse na wczesne zauważenie takich zmian są tym większe, im częściej dana kobieta wykonuje samobadanie piersi, a także jak długo to robi. Kobiety, które dbają o profilaktyczne samobadanie już od młodości, lepiej znają budowę swoich piersi i łatwiej jest im zauważyć nawet niewielkie różnice w ich budowie albo wyglądzie.

Zdecydowaną większość (ok. 75%) wykrywanych guzków stanowią zmiany łagodne, takie jak: torbiele, włókniaki czy tłuszczaki. Mimo to, każda, nawet najmniejsza zmiana w tkance gruczołu piersiowego powinna być pilnie zgłoszona lekarzowi i poddana dalszym badaniom diagnostycznym.

Samobadanie piersi- kiedy i w jaki sposób je wykonywać?

Samobadanie piersi powinno się wykonywać raz w miesiącu, zaczynając od 20 r.ż. Na przeprowadzenie badania należy wybrać jeden, stały dzień cyklu miesięcznego- najlepiej tuż po zakończeniu miesiączki. Biust przestaje być wtedy obrzmiały i tkliwy, co znacznie ułatwia przeprowadzenie badania. Kobiety, które już nie miesiączkują powinny wybrać jeden, określony dzień miesiąca, np. datę swoich urodzin.

Aby prawidłowo wykonać badanie piersi należy pamiętać o jego dwóch niezbędnych etapach:

• stanięciu przed lustrem i przeprowadzeniu dokładnych oględzin biustu, brodawek i skóry na piersiach oraz okolicznych węzłach chłonnych (pod pachami i obojczykami),
• palpacyjnym, czyli dotykowym badaniu struktury piersi i węzłów chłonnych– w pozycji stojącej oraz leżącej (na wznak).

Ocenę wyglądu piersi i skóry wokół nich należy wykonać w trzech pozycjach: stojącej z rękami uniesionymi w górę, ze swobodnie opuszczonymi ramionami, a następnie z rękami opartymi na biodrach. Piersi należy obejrzeć zarówno stojąc przodem do lustra, jak i z prawego i lewego profilu. Warto także pochylić się do przodu i sprawdzić czy nie pojawiają się pofałdowania skóry, zmiany w kształcie piersi lub wciągnięcie brodawek. Badanie uzupełnia się przez ściśnięcie brodawek i sprawdzenie, czy nie wydobywa się z nich żaden płyn lub wydzielina.

Badanie palpacyjne najlepiej jest wykonać pod prysznicem, gdy skóra jest namydlona, a później leżąc na wznak. Lewą rękę należy umieścić za głową, a trzema środkowymi palcami prawej dłoni zbadać całą lewą pierś i okolice węzłów chłonnych pod pachą i obojczykiem, uciskając kolejne obszary całą powierzchnią płasko ułożonych palców. Kolejnym krokiem jest zamiana stron i powtórzenie wszystkich czynności.

Samobadanie piersi- na jakie zmiany należy zwrócić uwagę?

Podczas samobadania piersi można wykryć wiele objawów, wskazujących na ryzyko raka piersi, które należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem.

Jakie zmiany powinny zaniepokoić kobietę podczas samobadania piersi? Otóż na pewno warto zwrócić uwagę na:

• zmiany w kształcie lub wielkości piersi,
• asymetrię w wyglądzie piersi, której wcześniej nie było,
• zapalenie, gorączkę, obrzęk lub bolesność piersi,
• zmiany koloru lub struktury skóry na piersiach (np. pomarszczenie skóry, wysypkę, owrzodzenie, łuszczenie się, wygląd przypominający skórkę pomarańczy, bardziej niż dotychczas widoczne naczynia żylne),
• wszystkie zmiany w wyglądzie brodawki: zaczerwienienia, przebarwienia, obrzęk, zmianę koloru, kształtu lub wciągnięcie brodawki do środka,
• obecność wydzieliny lub krwawienia po ściśnięciu brodawki,
• guzki lub jakiekolwiek zgrubienia wyczuwalne w piersi lub w węzłach chłonnych,
• obrzęk lub ból ramienia lub dołu pachowego.

W przypadku zaobserwowania u siebie któregokolwiek z tych symptomów należy jak najszybciej udać się do lekarza i wykonać wszystkie zalecane przez niego badania diagnostyczne.

Mammografia i USG piersi- dlaczego nie wolno o nich zapominać, nawet przy regularnym samobadaniu piersi?

Choć samobadanie piersi jest świetną metodą profilaktyki raka piersi, to ma ono jednak pewne ograniczenia. Kobiety, które dopiero zaczynają je wykonywać mogą nie mieć jeszcze wystarczającej wprawy w wyczuwaniu ewentualnych zmian. Część kobiet może także przeoczyć guza ze względu na posiadanie zbitej tkanki gruczołowej lub umiejscowienie zmiany w głębszych partiach piersi (w okolicach ściany klatki piersiowej). Taka lokalizacja guza nie pozwala na jego wykrycie podczas samobadania, nawet jeżeli jest ono wykonywane prawidłowo, przez doświadczoną kobietę.

Z tego względu należy pamiętać, że nawet regularne, comiesięczne wykonywanie samobadania piersi, nie zwalnia kobiety z konieczności wizyt u ginekologa i wykonywania pozostałych badań profilaktycznych.

Mammografia i USG piersi wykrywają zmiany, które nie są jeszcze wyczuwalne w badaniu dotykowym lub są zlokalizowane w ścianie klatki piersiowej. Pozwalają one na odróżnienie łagodnych zmian torbielowatych od nowotworowych zmian litych, ocenę stopnia ich zaawansowania oraz przyjrzenie się zmianom w węzłach chłonnych i przerzutom odległym.

Mammografia i USG piersi- czym różnią się te badania i kiedy należy je wykonywać?

USG piersi i mammografia to dwa badania obrazowe, które są wykorzystywane w diagnostyce raka piersi. Oprócz nich stosuje się jeszcze rezonans magnetyczny oraz biopsję guza, pod kontrolą USG. Materiał pobrany podczas biopsji jest poddawany badaniom molekularnym, służącym do określenia czy zmiana jest łagodna, czy nie i ewentualnego rozpoznania rodzaju nowotworu.

Kobiety często zastanawiają się czym różni się mammografia od USG piersi i czy któreś z tych badań jest lepsze lub wykrywa zmiany z większą skutecznością. Otóż, wszystko zależy od tego, w jakim wieku jest kobieta i jak zbudowane są jej piersi.

Kobiety poniżej 40 r.ż. i wszystkie kobiety, których piersi są nieduże i zbudowane przede wszystkim z tkanki gruczołowej, a nie tłuszczowej, a także kobiety poddawane terapii hormonalnej, będące w ciąży lub karmiące piersią odnoszą większe korzyści z badania ultrasonograficznego, czyli USG. Badanie to jest rekomendowane dla kobiet między 20 a 40 r.ż., kobiet o małych piersiach o budowie gruczołowej oraz posiadaczek silikonowych implantów. Między 20 a 30 r.ż. należy je wykonywać co najmniej raz na 2 lata, a po 30 r.ż.- raz do roku, po 40 r.ż uzupełniając je również coroczną mammografią.

Mammografię zaleca się przede wszystkim kobietom między 40 a 70 r.ż. lub takim, które mają piersi z przewagą tkanki tłuszczowej. Panie, które nie wykonywały tego badania w ciągu ostatnich dwóch lat i znajdują się w przedziale wiekowym: 50-69 lat, mogą skorzystać z bezpłatnej mammografii w ramach programu badań przesiewowych, realizowanych przez NFZ.

Te zalecenia dotyczą jednak jedynie tych kobiet, które nie są obciążone predyspozycjami genetycznymi w kierunku raka piersi. Nosicielki mutacji w genach BRCA, CHEK2, PALB2, NBN lub CDKN2A, a także kobiety u których krewnych występowały rodzinne przypadki raka piersi lub jajnika powinny wykonywać badania profilaktyczne znacznie częściej i stale być pod opieką poradni onkologicznej.

Inne metody profilaktyki raka piersi- co jeszcze możesz zrobić, aby wykryć chorobę na początkowym etapie?

Oprócz samobadania piersi i badań obrazowych istnieją także inne, mniej znane badania profilaktyczne, opracowane z myślą o profilaktyce raka piersi:

• badania genetyczne, które pozwalają na wykrycie mutacji genetycznych, zwiększających nawet kilkunastokrotnie ryzyko zachorowania na raka piersi,
• oznaczenia poziomu markerów nowotworowych, takich jak CA 15-3, które pozwalają na wczesne wykrycie nowotworu piersi, jajnika, płuc, wątroby lub trzustki, jeżeli są wykonywane w połączeniu z innymi badaniami diagnostycznymi.

Testy te także stanowią ważny element profilaktyki raka piersi, ponieważ dzięki świadomości w zakresie obciążeń genetycznych kobiety zyskują szansę na wprowadzenie odpowiednich działań prewencyjnych, takich jak zmiana stylu życia, częstsze wykonywanie badań kontrolnych lub wspomniana już wcześniej- profilaktyczna mastektomia.

Każda kobieta, bez względu na to w jakim jest wieku i jaką historię chorób rodzinnych posiada, powinna pamiętać, że regularne badania profilaktyczne to podstawa we wczesnym wykrywaniu raka piersi. Odpowiednia diagnostyka i dbałość o swoje zdrowie to coś, co znacznie zwiększa szanse kobiet na długie i zdrowe życie.